លន់ នល់ អ្នកដឹកនាំរដ្ឋប្រហារ និងបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
លន់ នល់ (Lon Nol) ជាអ្នកនយោបាយ និងជាឧត្តមសេនីយ៍យោធាកម្ពុជាដែលធ្លាប់កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា២លើក និងជារដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ។ គាត់បានដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធាទម្លាក់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងជាអ្នកបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងជាប្រធានាធិបតីសាធារណរដ្ឋនេះ។ គាត់ក៏ជាមនុស្សទី១ដែរដែលចេញមុខប្រកាសសង្គ្រាមបណ្តេញយួនខាងជើង ឬវៀតកុងចេញពីទឹកដីខ្មែរ។
លន់ នល់ កើតនៅថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩១៣ នាខេត្តព្រៃវែងក្នុងគ្រួសារខ្មែរដើមកំណើតចិន។ ឪពុករបស់គាត់ឈ្មោះ លន់ ហ៊ិន ម្តាយឈ្មោះ នួន។ គាត់ជាកូនទី២ក្នុងគ្រួសារដែលមានបងប្អូន១០នាក់ ដែលក្នុងនោះប្អូនប្រុសទី៧ របស់គាត់ឈ្មោះ លន់ ណុន ជាមនុស្សដែលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយខ្មែរចាប់តាំងពីការចាត់ចែងធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចសីហនុ និងការបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ឪពុករបស់គាត់ធ្លាប់ជាអភិបាលស្រុកនៅខេត្តសៀមរាប និងខេត្តកំពង់ធំ បន្ទាប់ពីបានដឹកនាំក្រុមបង្ក្រាបចោរប្លន់នៅខេត្តព្រៃវែង។ លន់ នល់ ទទួលបានការអប់រំនៅសាលាសាសឺលូប-ឡូបា (Chasseloup-Laubat) នាទីក្រុងសាយហ្កន បន្ទាប់មកបានចូលសិក្សានៅសាលាយោធាកម្ពុជា។
លន់ នល់ ជាមន្ត្រីស៊ីវិលក្នុងសម័យរដ្ឋាភិបាលអាណានិគមបារាំងនាឆ្នាំ១៩៣៧។ គាត់បានក្លាយជាអ្នកកាន់អំណាចរដ្ឋបាល ហើយក៏បានធ្វើខ្លួនឲ្យក្លាយជាអ្នកប្រតិបត្តិការដ៏មានប្រសិទ្ធភាពរបស់បារាំងប្រឆាំងបង្ក្រាបចលាចលជាបន្តបន្ទាប់នៃការប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំងនាឆ្នាំ១៩៣៩។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៤៦ គាត់បានក្លាយជាចៅហ្វាយខេត្តក្រចេះ។ គាត់បានក្លាយជាសហការីរបស់សម្តេចសីហនុ ហើយនៅក្នុងអំឡុងចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០ នៅពេលដែលគាត់បានបង្កើតចលនាស្តាំនិយមរាជាធិបតេយ្យ ជាក្រុមនយោបាយគាំទ្រឯករាជ្យភាពដែលធ្វើឲ្យគាត់ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយប្រទេសកម្ពុជាខ្លាំងឡើងៗ។ គាត់បានចូលបម្រើកងទ័ពនៅឆ្នាំ១៩៥២ ហើយគាត់បានដឹកនាំប្រតិបត្តិការកងទ័ពប្រឆាំងវៀតមិញ។
បន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំង គណបក្សកំណែទម្រង់ខ្មែរ (Khmer Renovation ) របស់គាត់ (រួមនឹងគណបក្សស្តាំនិយមតូចៗដែលដឹកនាំដោយ សម សារី និង ដាប ឈួន) បានក្លាយជាគណបក្សស្នូលរបស់គណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយមរបស់សម្តេចនរោត្តមសីហនុ សម្រាប់ប្រជែងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៥៥។
លន់ នល់ ត្រូវបានតែងតាំងជានាយសេនាធិការកងទ័ពនៅឆ្នាំ១៩៥៥ និងជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពនៅឆ្នាំ១៩៦០ និងកាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិផងដែរ។
នៅពេលនោះគាត់ជាអ្នកគាំទ្រម្នាក់ដែលទទួលបានការទុកចិត្តពីសម្តេចសីហនុ។ ឆ្នាំ១៩៦៣ គាត់ត្រូវបានតែងតាំងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ខណៈដែលសម្តេចសីហនុ ព្យាយាមស្វែងរកចលនា "អព្យាក្រឹតនិយម" ជាអន្តរជាតិក្នុងបំណងបញ្ចៀសប្រទេសរបស់ព្រះអង្គពីការប៉ះពាល់ដោយសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី២។
នៅឆ្នាំ១៩៦៦ ការបោះឆ្នោតសភាបានធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពអំណាចចំពោះ លន់ នល់ និងសមាសធាតុស្តាំនិយមរបស់គណៈបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម នៅពេលដែលបេក្ខជនអភិរក្ស និងពួកស្លាបស្តាំត្រូវបានជ្រើសរើសយ៉ាងច្រើន។ លន់ នល់ បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយគាត់គឺជាមនុស្សដែលប្រកៀកស្មាគ្នាជាមួយសីហនុក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយពួកកុម្មុយនិស្ត។ ជាក់ស្តែងនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៦-១៩៦៧ កងអន្តរាគមន៍របស់គាត់ រួមជាមួយកងរាជតម្រួតរបស់សម្តេចសីហនុ បានបង្ក្រាបការបះបោររបស់កសិករនៅសំឡូតខេត្តបាត់តំបង ដែលត្រូវបានញុះញង់ដោយពួកកុម្មុយនិស្ត។ ការបះបោរនេះកើតឡើងពីកសិករលក់ស្រូវទៅឲ្យកងទ័ពកុម្មុយនិស្តយួនដែលដើរប្រមូលទិញក្នុងតម្លៃថ្លៃជាងរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្ត្រនិយម។ ការបង្ក្រាបនេះមានសភាពឃោរឃៅ និងមានរយៈពេលច្រើនខែ រហូតដល់មានការប្រយុទ្ធប្រដាប់អាវុធ និងមានប្រកាសផ្តល់រង្វាន់ដល់បុគ្គលណាកាត់បានក្បាលពួកកុម្មុយនិស្ត។ មនុស្សជាច្រើនបានរត់ចូលព្រៃ និងអ្នកខ្លះត្រូវបានចាប់ចងធ្វើទណ្ឌកម្មសួរចម្លើយ ។ សារព័ត៌មាននានា នាសម័យនោះបានសរុបថាយ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្ស១.០០០នាក់ បានក្លាយជាជនរងគ្រោះ ហើយអ្នកខ្លះទៀតមានគំនុំជាមួយរដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្ត្រនិយមយ៉ាងខ្លាំង។ លន់ នល់ ធ្លាប់បានធ្វើជាអភិបាលខេត្តបាត់ដំបងនេះដែរ។
លន់ នល់ បានរងរបួសនៅក្នុងគ្រោះថ្នាក់រថយន្តនៅចុងឆ្នាំ១៩៦៨ និងត្រូវបានបង្ខំឲ្យថយពីកិច្ចការនយោបាយជាបណ្តោះអាសន្ន។ ទោះបីយ៉ាងណានៅឆ្នាំ១៩៦៨ គាត់បានវិលត្រឡប់មកក្នុងឆាកនយោបាយវិញក្នុងឋានៈជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៦៩ គាត់បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាលើកទី២។
ថ្ងៃទី១៨ មីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាមេក្លោងម្នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សសំខាន់បំផុតទាំង៣រូបក្នុងការទម្លាក់សម្តេច សីហនុពីតំណែងជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ។
កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ និង សេរីមតៈ បានបិទកំពង់ផែព្រះសីហនុ ជាទីដែលអាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌ ត្រូវបានដឹកជញ្ជូនដោយលួចលាក់សម្រាប់ពួកវៀតកុងទៅឲ្យកងទ័ពវៀតណាមខាងជើង។
ថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ រដ្ឋាភិបាលស្រោចស្រង់ជាតិរបស់លន់ នល់ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសម្តេចសីហនុកាលពីថ្ងៃទី១៤ សីហា ឆ្នាំ១៩៦៩ ដោយសារពេលនោះស្ថានភាពប្រទេសជាតិកំពុងមានស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរនោះ បានផ្ញើលិខិតទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ និងរណសិរ្សរំដោះជាតិវៀតណាមខាងត្បូងដោយដាក់ឱសានវាទថា ឲ្យដកកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីទឹកដីខ្មែរឲ្យអស់ក្នុងរយៈពេល៤៨ម៉ោង ពោលគឺមិនឲ្យយឺតជាងថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ពុំនោះទេពួកគេនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងវិធានការយោធា។ មុននេះ លន់ នល់ ធ្លាប់បានជួបប្រធានរណសិរ្សវៀតកុង និងនាយកមន្ត្រីវៀតណាមខាងជើងនៅប៉េកាំង គាត់ជម្រុញឲ្យពួកគេដកទ័ពចេញពីទឹកដីកម្ពុជា ប៉ុន្តែគាត់ទទួលបានលទ្ធផលជាទីខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។
ថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ នាទីក្រុងប៉ារីស សម្តេចសីហនុបានមានបន្ទូលថាព្រះអង្គនឹងយាងត្រឡប់មកកម្ពុជាក្នុងពេលឆាប់ៗដើម្បីរៀបចំអព្យាក្រឹតភាពកម្ពុជាឡើងវិញ ប៉ុន្តែព្រះអង្គត្រូវយាងចាកចេញពីបារាំងទៅឈប់សំចតនៅមូស្គូ និងប៉េកាំង ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរនេះដាក់គំនៀបលើយួនខាងជើង និងវៀតកុងឲ្យដកចេញពីទឹកខ្មែរ។
ដោយសំអាងលើសេចក្តីប្រកាសនេះ គេឃើញថារដា្ឋភិបាលភ្នំពេញដែលកំពុងត្រូវបានដឹកនាំជំនួសដោយ លន់ នល់ ក៏ដូចជាព្រះអង្គដែរកំពុងធ្វើការក្នុងគោលដៅតែមួយ ពោលគឺដើម្បីបណ្តេញកងទ័ពយួនកុម្មុយនិស្ត និងវៀតកុងឲ្យចេញពីទឹកដីកម្ពុជា គ្រាន់តែក្នុងរបៀបផ្សេងគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ។ ដោយហេតុនេះទើបធ្វើឲ្យគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វីបានជាព្រះអង្គបញ្ចេញប្រតិកម្មបែបនេះទៅវិញ។
ស្ថានភាពនៅកម្ពុជាពុំមានភាពស្រាកស្រាន្តសោះឡើយ។ ទឹកចិត្តរបស់រាស្ត្រខ្មែរកាន់តែពោរពេញទៅដោយកំហឹងខ្លាំងឡើងៗចំពោះកងទ័ពវៀតណាមខាងជើង និង ពួកវៀតកុង។ ព្រឹកថ្ងៃទី១៦ មីនា ឆ្នាំ១៩៧០ បាតុកម្មដ៏ធំមួយទៀតត្រូវបានធ្វើឡើងនៅមុខរដ្ឋសភា ដើម្បីសុំឲ្យអង្គការកំពូលមួយនេះចោទប្រកាន់ឥស្សរជនស៊ីវិល និងយោធាមួយចំនួនពីបទសមគំនិតជាមួយវៀតណាមកុម្មុយនិស្ត ដែលមនុស្សទាំងនោះសុទ្ធជាមនុស្សក្នុងរាជវង្ស ឬក៏ជាអ្នកស្និទ្ធនឹងអ្នកម្នាងម៉ូនិក ដូចជា អ៊ុំ ម៉ាណូរិន្ទ ជាដើម ។
ស្អែកឡើង គឺថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ បាតុកម្មបានចាប់ផ្តើមកញ្ជ្រោលឡើងម្តងទៀត។ សភាបានបន្តការប្រជុំតាមការគ្រោងទុក។ ការចោទប្រកាន់ចំពោះសម្តេចកាន់តែមានភាពជូរចត់ឡើងៗ។ រថពាសដែក និងរថយន្តដឹកកងទ័ពត្រៀមប្រយុទ្ធបានធ្វើចលនាខ្វាត់ខ្វែងតាមដងផ្លូវធំៗពាសពេញទីក្រុង។
យោងតាមឯកសារខ្លះ "លន់ នល់ បានបដិសេធមិនអនុញ្ញាត្តឲ្យដកហូត សម្តេចសីហនុ ពីតំណែងជាព្រះប្រធានប្រមុខរដ្ឋឡើយ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ បានចាក់កាសែតដែលគេលួចថតពេលសម្តេចនរោត្តម សីហនុ មានបន្ទូលនៅក្នុងអង្គប្រជុំ១ នៅទីក្រុងប៉ារីសឲ្យ លន់ នល់ ស្តាប់។ ក្នុងខ្សែអាត់នោះព្រះអង្គបានស្តីបន្ទោសចំៗឈ្មោះនូវមនុស្សដែលព្រះអង្គហៅថាជាអ្នកក្បត់ព្រះអង្គ ហើយថាព្រះអង្គនឹងដាក់ទណ្ឌកម្មពួកអ្នកទាំងនោះភ្លាម នៅពេលព្រះអង្គយាងត្រឡប់មកដល់ភ្នំពេញ។ ទោះយ៉ាងណានាយករដ្ឋមន្ត្រី លន់ នល់ នៅតែមិនប្រាកដថានឹងញុះញង់ឲ្យសភាបោះឆ្នោតទម្លាក់សម្តេចនៅឡើយ។ យប់ថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០នោះ ព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈ ដោយមានមន្ត្រីយោធា៣រូប បានទៅដល់ភូមិគ្រឹះរបស់ លន់ នល់ ហើយភ្ជង់កាំភ្លើងបង្ខំ លន់ នល់ ដែលកំពុងជោគជាំដោយជលនេត្រឲ្យចុះហត្ថលេខាលើឯកសារចាំបាច់ទាំងឡាយដើម្បីដកហូតសម្តេចសីហនុ។ ស្អែកឡើង ថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ សភាបានបោះឆ្នោតជាឯកឆន្ទ ដកហូតសម្តេចសីហនុពីអំណាច"។
ថ្វីត្បិតតែត្រូវបានគេទទួលស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយថា ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ តែងតែមានបំណងដកហូតសម្តេចនរោត្តម សីហនុ ពីអំណាចកំពូលក្នុងប្រទេសខ្មែរ ដោយសារតែសម្តេចជាស្រឡាយនរោត្តម ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែយើងយល់ថាការអះអាងខាងលើនេះមិនសូវទំនងឡើយ គឺយើងយល់ថាព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈ មិនហ៊ានធ្វើបែបនោះចំពោះ លន់ នល់ ឡើយ។
សៀវភៅ "សាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ" របស់បណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ បានតាមរុករកឃើញនូវរឿងអាថ៌កំបាំងមួយដែលនាំឲ្យឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ សម្រេចចិត្តអនុញ្ញាត្តឲ្យមានការដកហូតសម្តេចសីហនុពីអំណាច គឺជាល្បិចរបស់ប្អូនប្រុសគាត់គឺ លន់ ណុន។
គួររំលឹកឡើងវិញថា រហូតមកដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ អំណាចរបស់សម្តេចសីហនុ នៅតែមានសុវត្ថិភាពនៅឡើយត្បិតមនុស្សពីររូបគឺឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ និង ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ មិនទាន់បើកផ្លូវ។
ពិតហើយថា សិរិមតៈ កំពុងតែរង់ចាំយ៉ាងអន្ទះសាបន្ទាប់ពីការប៉ុនប៉ងរបស់ព្រះអង្គក្នុងការដកហូតសីហនុ ចេញពីអំណាច ដើម្បីយកម្កុដរាជ ទៅបំពាក់ឲ្យមនុស្សណាម្នាក់ដែលជាស្រឡាយស៊ីសុវត្ថិ។ ទោះយ៉ាងណាព្រះអង្គទំនងជាមិនចង់ទទួលខុសត្រូវរឿងនេះតែ១អង្គឯង ទើបព្រះអង្គនៅចាំមើលការឈានមួយជំហានមុនរបស់លន់ នល់ ដែលជាជំហានចុងក្រោយដើម្បីទម្លាក់សីហនុ ខណៈ លន់ នល់ ហាក់ដូចជាមិនទាន់ប្រាកដថាធ្វើយ៉ាងណា ដែលមានន័យថានាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះមិនទាន់អនុញ្ញាត្តឲ្យនរណាម្នាក់ប៉ះពាល់ដល់ឋានៈរបស់សម្តេចសីហនុ។
បណ្ឌិតសាស្ត្រាចារ្យ រស់ ចន្ត្រាបុត្រ បានទម្លាយឲ្យដឹងថា "នៅយប់ថ្ងៃទី១៧ ឈានចូលថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០នោះ លន់ ណុន អមដោយហង្ស ធុនហាក់ ឆន សុខុម និង គង់ អ៊ន បានទៅភូមិគ្រឹះរបស់លន់ នល់ ហើយបានប្រាប់លន់ នល់ ថា៖ "លោកបង ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បានសម្រេចព្រះទ័យដកហូតតំណែងរបស់សម្តេចសីហនុហើយ"។
លន់ នល់ ដែលទើបតែភ្ញាក់ពីដំណេកដោយសារប្អូនប្រុសរបស់គាត់ដាស់ បន្ទាប់ពីពួកគេបានឈររង់ចាំយ៉ាងយូរមកនោះ បានប្រាប់ទៅលន់ ណុន វិញថា ៖ "បើសិរិមតៈព្រមព្រៀងរួចទៅហើយយើងមានតែសម្រេចធ្វើអីចឹងទាំងអស់គ្នា !"។
តាមពិតព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈ មិនទាន់បានផ្តល់ការយល់ព្រមនៅឡើយ។ បន្ទាប់មកទៀត លន់ ណុន បានចាកចេញពីផ្ទះបងប្រុសរបស់គាត់ ធ្វើដំណើរទៅគេហដ្ឋានរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈ ហើយបានទូលព្រះអង្គថាបងប្រុសរបស់គាត់គឺ លន់ នល់ បានសម្រេចចិត្តចាត់ការទម្លាក់សីហនុ ហើយ ដែលតាមពិតទៅ លន់ នល់ បានចាញ់បោកគាត់ (លន់ ណុន) តែប៉ុណ្ណោះ។ ដោយហេតុនេះ ស្អែកឡើង គឺថ្ងៃទី១៨ មីនា ឆ្នាំ១៩៧០ រដ្ឋសភា និងក្រុមប្រឹក្សាព្រះរាជាណាចក្រ បានសម្រេចបោះឆ្នោតជាឯកឆន្ទដកហូតសម្តេចសីហនុ ពីតំណែងជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ នៅម៉ោង ១៣ និង ៣០នាទី" ។
យប់ថ្ងៃទី១៨ មីនា ឆ្នាំ១៩៧០ នាយករដ្ឋមន្ត្រី លន់ នល់ បានប្រកាសបង្កើតរបបសាធារណៈរដ្ឋមួយនៅកម្ពុជានាពេលដ៏ខ្លីខាងមុខ។ ការប្រកាសបែបនេះ បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ បានអះអាងថាធ្វើឡើងតាមការស្នើសុំរបស់វរសេនីយ៍ត្រី លន់ ណុន។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីត្រូវបានគេរាយការណ៍ថ្វាយអំពីសេក្តីប្រកាសនោះព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បានជំទាស់ហើយបានស្នើឲ្យលើកសេចក្តីប្រកាសនោះទៅធ្វើនៅថ្ងៃក្រោយ។
នៅពេលឃើញថា ដំណើរនៃការបង្កើតរបបសាធារណៈរដ្ឋមួយនៅកម្ពុជាត្រូវបានរាំងខ្ទប់ដោយព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈដែលចង់បន្តប្រទេសកម្ពុជាឲ្យនៅជាប្រទេសរាជាធិបតេយ្យតទៅទៀតនោះ ទើបថ្ងៃទី១១ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧០ វរសេនីយ៍ត្រី លន់ ណុន បានបញ្ជាឲ្យ ថាច់ ជា (ដើមកំណើតខ្មែរកម្ពុជាក្រោម) រៀបចំធ្វើបាតុកម្មដ៏ធំមួយឈ្មោះថា "ដំណើរឆ្ពោះទៅរកភាពស្របគ្នាខាងផ្លូវចិត្តគំនិត" នៅក្នុងពហុកីឡដ្ឋានអូឡាំពិក ក្រុងភ្នំពេញ ។ បាតុកម្មនេះធ្វើឡើងដើម្បីសំណូមពរឲ្យឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ បង្កើតរបបសាធារណៈរដ្ឋមួយនៅកម្ពុជា។ បន្ទាប់ពីការជួបជុំគ្នានៃហ្វូងបាតុករនេះទៅ វរសេនីយ៍ត្រី លន់ ណុន បានសន្យាយ៉ាងឱឡារិកថា របបសាធារណរដ្ឋមួយនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះ។
ប៉ុន្តែព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ និងមនុស្សរបស់ព្រះអង្គនៅតែមិនព្រម ហើយព្រះអង្គម្ចាស់លេចធ្លោជាងគេនៃស្រឡាយស៊ីសុវត្ថិអង្គនេះលើកហេតុផលថា ពេលវេលាពុំទាន់មកដល់ឡើយ ហើយថាប្រការនេះនឹងធ្វើឲ្យខូចខាតដល់រូបភាពនៃរបបថ្មីនេះនៅលើឆាកអន្តរជាតិ និងធ្វើឲ្យចុះខ្សោយរបបនេះនៅក្នុងសម័យប្រជុំអង្គការសហប្រជាជាតិឆាប់ៗខាងមុខនេះ។
វាហាក់ដូចជាថា មនុស្សរបស់ លន់ ណុន បានជោគជ័យច្រើនណាស់ទៅហើយ នៅពេលដែលឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ នៅថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧០ បានប្រកាសតាមវិទ្យុថា របបសាធារណរដ្ឋនៅកម្ពុជានឹងត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅរយៈពេល២ខែខាងមុខ។
ទោះជាព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ខំរាំងខ្ទប់យ៉ាងណាក៏មិនបានដែរ ហើយទីបំផុតថ្ងៃទី៩ តុលា ឆ្នាំ១៩៧០ បានមកដល់ ហើយរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរបានប្រកាសបង្កើតឡើង និងប្រកាសឲ្យមានការរៀបចំធ្វើបុណ្យទូទាំងប្រទេស។ នេះជាលើកទី១ និងតែម្តងគត់ដែលរបបសាធារណរដ្ឋ បានចាប់កំណើតនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ ប្រការនេះធ្វើឲ្យមនុស្សភាគីទាំងទ្វេមានទំនាស់នឹងគ្នាកាន់តែស្រួចស្រាលឡើងថែមទៀត។
ដោយហេតុនេះ នៅឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ បានក្លាយជាប្រធានាធិបតីទី១ និងតែម្នាក់គត់របស់សាធារណរដ្ឋនៅកម្ពុជា។ គាត់មានឋានៈជាអគ្គសេនាធិការកងទ័ព ហើយគាត់បានចែករំលែកអំណាចជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់សិរិមតៈ ដោយប្រគល់ថ្វាយព្រះអង្គឲ្យជាអ្នកទទួលបន្ទុកនយោបាយ ពោលគឺជាមនុស្សទី២ បន្ទាប់ពីលន់ នល់ ក្នុងរបបនេះ។
តាំងពីឡើងកាន់អំណាចមក លន់ នល់ បានចាប់ផ្តើមធ្វើសង្គ្រាមបណ្តេញកងទ័ពវៀតណាមខាងជើង និងវៀតកុងចេញពីទឹកដីកម្ពុជា។ ដោយហេតុនេះ រដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ទទួលបានជំនួយទាំងស្រុងពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកំពុងជួយវៀតណាមខាងត្បូង ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយវៀតណាមខាងជើង។
ជាអកុសល រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋខែ្មររបស់ លន់ នល់ មិនមានសំណាងល្អឡើយ ដោយសារអំពើពុករលួយនៅតែបន្តរស់រានមានជីវិតនៅលើទឹកដីនេះដដែល ហើយមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរមិនចាញ់កាលប្រទេសនេះស្ថិតក្រោមដឹកនាំរបស់សម្តេចសីហនុឡើយ។ មិនមានករណីពុករលួយណាមួយត្រូវបានដោះស្រាយឡើយ ហើយបុគ្គលដែលគេធ្លាប់បានចោទថាពុករលួយដល់កំពូលក្នុងរបបសម្តេចសីហនុ ដូចជា សូស្តែន ហ្វែណង់ដេស ជាដើម នៅតែបន្តរស់នៅដោយសុខសាន្តគ្មានទោស ថែមទាំងនៅតែមានអំណាចក្នុងរដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះផងទៀត។ សម្ភារៈសឹក ដែលជាជំនួយរបស់អាមេរិកមិនត្រូវបានគេប្រគល់ឲ្យកងទ័ពបានគ្រប់គ្រាន់ឡើយ បែរជាត្រូវគេដាក់លក់នៅតាមផ្សារដូចជាផ្សារអូឡាំពិកជាដើម ហើយប្រជាជនខ្មែរដែលស្រលាញ់ជាតិបាននាំគ្នាលក់គោក្របី និងស្រែចំការទៅទិញសម្ភារៈទាំងនោះ ដើម្បីធ្វើដំណើរចូលសមរភូមិ រីឯកងទ័ពខ្លះនាំទាំងប្រពន្ធកូនទៅជាមួយផង។
កងទ័ពរបស់លន់ នល់ ដែលគ្មានបទពិសោធ ពុំមានយុទ្ធភ័ណ្ឌគ្រប់គ្រាន់ ខ្វះការដឹកនាំឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះ ត្រូវបានកងទ័ពកុម្មុយនិស្តយួន វាយកំទេចខ្សែត្រៀម និងសម្លាប់យ៉ាងអាណោចអាធ័មជាបន្តបន្ទាប់។
របបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ ត្រឹមតែរយៈពេល៥ឆ្នាំសោះគឺពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ គេឃើញមានការប្តូរផ្លាស់គណៈរដ្ឋមន្ត្រីជាច្រើនលើកច្រើនសារដែលក្នុងនោះគឺគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ របស់ លោក ហង្ស ធុនហាក់ របស់លោក អ៊ិន តាំ (២លើក) របស់លោក សឺង ង៉ុកថាញ់ របស់លោក ឡុង បូរ៉េត (៣លើក)។ ប៉ុន្តែមិនដែលឃើញរដ្ឋាភិបាលណាមួយទទួលបានជោគជ័យធំដុំឡើយ។ ចំណុចគួរកត់សម្គាល់មួយគឺថា ទោះជាមានការផ្លាស់ប្តូរញឹកញាប់យ៉ាងណាក្តី ប៉ុន្តែសមាសភាពនៃរដ្ឋមន្ត្រីក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនោះៗ ភាគច្រើនគឺជាមនុស្សដដែលៗ ពោលគឺប្តូរផ្លាស់តែនាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ុណ្ណោះ។ ប្រហែលនេះក៏ជាកត្តាមួយដែលមានចំណែកដល់ភាពមិនជោគជ័យនៃ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីទាំងនោះដែរ។
ការផ្លាស់ប្តូររបត់នយោបាយរបស់មហាអំណាចនាំឲ្យអាមេរិកព្រមទទួលយកថាជាអ្នកចាញ់សង្គ្រាមនៅវៀតណាម។ ប្រការនេះប្រទេសកម្ពុជាលែងក្លាយជាទឹកដីដែលអាមេរិកាំងត្រូវការចាំបាច់ទៀត។ ហេតុនេះរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកក៏បានផ្តាច់ជំនួយមកឲ្យរដ្ឋាភិបាលលន់ នល់ ជាបន្តបន្ទាប់។
សម្តេចសីហនុ បានមានបន្ទូលថានៅពេលក្រុមរបស់ព្រះអង្គបានចូលកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជានោះ ព្រះអង្គនឹងបញ្ជាឲ្យគេបាញ់សម្លាប់លន់ នល់ ប្រសិនបើចាំបាច់។ ប៉ុន្តែបើលន់ នល់ ព្រមចុះចាញ់ហើយនិរទេសចេញពីកម្ពុជា គាត់នឹងមិនមានការតាមចាប់ខ្លួន ឬតាមចងកម្មឡើយ ។ ដោយហេតុនេះទើបទីបំផុតសហរដ្ឋអាមេរិក បានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យ លន់ នល់ ទទួលយកជម្រើសចុងក្រោយនេះ។
ថ្ងៃទី១ ខែមេសា ១៩៧៥ លន់ នល់បានលាលែងពីតំណែង និងនិរទេសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បន្ទាប់មកទៅសហរដ្ឋអាមេរិក និង បានតាំងលំនៅឋានដំបូងនៅរដ្ឋហាវ៉ៃ ហើយនៅឆ្នាំ១៩៧៩ នៅរដ្ឋកាលីហ្វូនញ៉ា។ គាត់បានស្លាប់នៅថ្ងៃទី១៧ ខែវិច្ឆិកា ១៩៨៥។
លន់ នល់ អ្នកដឹកនាំរដ្ឋប្រហារ និងបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
Reviewed by Unknown
on
8:05 AM
Rating:
Reviewed by Unknown
on
8:05 AM
Rating:
No comments: